Ημέρα πρώτη
Ημέρα δεύτερη
Ημέρα τρίτη
http://www.youtube.com/watch?v=1KfdSK1TFyM
Η εναρκτήρια ομιλία της Σοφίας Σακοράφα
Αγαπητοί προσκεκλημένοι, Κύριοι και κυρίες σύνεδροι, Σύντροφοι ακτιβιστές, Συναγωνιστές,
Η ελληνική πρωτοβουλία για τη σύσταση Επιτροπής Λογιστικού ελέγχου του δημόσιου χρέους, σας καλωσορίζει σε αυτό το πολύ σημαντικό τριήμερο ανταλλαγής θέσεων, προτάσεων, προβληματισμών και εμπειριών.
Με ιδιαίτερη χαρά, αλλά και προσδοκίες, καλωσορίζουμε όλους όσους ήρθαν από άλλους τόπους, νοώντας τον πλανήτη σαν μια μεγάλη πατρίδα οραμάτων, ιδανικών, αγώνων και κατακτήσεων των λαών.
Στην Ελλάδα γεννήθηκε ένας μεγάλος κινηματογραφιστής γνωστός στα πέρατα του κόσμου. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος.
Στην ταινία του “το βλέμμα του Οδυσσέα”, όπως αναλύει ο Πέρ Αλμπέρ, έχει σαν κεντρικό θέμα το βλέμμα ή, πιο συγκεκριμένα, την ανάκτηση του βλέμματος.
Έτσι εξηγεί την προέλευση της κρίσης ο κεντρικός ήρωας της ταινίας, όταν προσπαθώντας να φωτογραφίσει έναν ιερό και αποκαλυπτικό χώρο όπως ο ναός του Απόλλωνα στη Δήλο, δεν καταφέρνει παρά να βγάλει μαύρες φωτογραφίες.
Και μουρμουρίζει : “Τίποτα… Εικόνες αρνητικές του κόσμου… σαν να μην είχα βλέμμα. Άρχισα να τραβάω τη μια φωτογραφία πίσω απ’ την άλλη. Οι ίδιες μαύρες τρύπες…”
O πρωταγωνιστής συνειδητοποιεί ότι έχει χάσει το βλέμμα του και το ταξίδι θα είναι η προσπάθειά του να το ανακτήσει.
Ώσπου στο τελικό πλάνο, στο φτάσιμο του ταξιδιού, θα καταφέρει να εμφανίσει και να δει τη χαμένη από τις αρχές του αιώνα ταινία που αντιπροσωπεύει το πρώτο βλέμμα:
“[Ένα βλέμμα] χαμένο, […] ένα βλέμμα που γυρεύει να βγει απ΄ το σκοτάδι… κάτι σαν γέννηση…”
Φίλες και φίλοι,
Αυτή ακριβώς είναι η ιστορία μας.
Βρισκόμαστε στο ύστατο σημείο της κρίσης.
Η πατρίδα μας που δεν αναγνωρίζει τα παιδιά της και τα παιδιά που δεν αναγνωρίζουν την πατρίδα τους· οι χώροι των ονείρων, των αναμνήσεων ή των ιδανικών, σε αντίθεση μ΄ ένα παρόν δίχως βλέμμα.
Μορφές εξόριστων, αν ορίσουμε σαν εξορία ένα συναίσθημα απώλειας όπου το απόν μπορεί να πάρει τα συμβολικά ονόματα δικαιοσύνη, λογοδοσία, δημοκρατία, ανεξαρτησία, ελπίδα, όραμα.
Όπως ακριβώς το περιγράφει αυτός που είναι σίγουρα ανάμεσά μας, ο Θανάσης Βέγγος, στην ίδια ταινία “Δεν ξέρω πόσες χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε σπασμένες πέτρες και αγάλματα. Πεθαίνουμε.”
Γιατί πάνω από τα περιώνυμα νούμερα και τις στατιστικές υπάρχουν πολυτιμότερες έννοιες.
Πάνω από τα κερδοσκοπικά παιχνίδια των αγορών και τους ταγούς τους, υπάρχουν πολυτιμότερα περιεχόμενα, υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχει η ιστορία, υπάρχει ο πολιτισμός, υπάρχει η αξιοπρέπεια, υπάρχει ο λαός, που εδώ στη χώρα μας έχει χάσει το βλέμμα του.
Η ανθρωπιά και η αξιοπρέπεια, σαν κοινωνική κατάκτηση και όχι σαν ευγενική προσφορά, έχει παραδοθεί στη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα.
Η ιστορία μας, ιστορία αντιστάσεων και λαϊκών κατακτήσεων, έχει παραμορφωθεί από ανιστόρητες και αντιδιαλεκτικές τελολογικές θεωρίες περί μονόδρομου.
Ο πολιτισμός μας, η πεμπτουσία του οποίου είναι το σχέδιο του Προμηθέα να σώσει τους ανθρώπους από την καταστροφή, γιατί οι άνθρωποι είναι το μόνο καύσιμο της ιστορίας, έχει αντικατασταθεί από την προϊστορία της σωτηρίας των χρηματοπιστωτών και των τραπεζιτών.
Ο λαός, από πολιτικό υποκείμενο όπως οφείλει να τον αντιλαμβάνεται κάθε κυβέρνηση, αντιμετωπίζεται σαν κατηγορούμενο χυδαίων επιθέτων: τεμπέλης, διεφθαρμένος, τζαμπατζής…
Όλο αυτό το πλέγμα στρέβλωσης οργανώθηκε και υλοποιήθηκε μέσα από ισχυρούς μηχανισμούς κυβερνητικής προπαγάνδας, με καταρχήν στόχο την καλλιέργεια συνενοχής και φόβου.
Ο πρώτος αυτός στόχος που απευθύνεται στα ένστικτα του λαού μας, λειτουργεί σαν ένα θαυμάσιο λοιμοκαθαρτήριο που ξεπλένει τις αμαρτίες ενός ολόκληρου συστήματος.
Αλλά το σχέδιο δε σταματά εδώ.
Το ένστικτο του φόβου και της συνενοχής δεν είναι ποτέ αρκετό για την πλήρη, την απόλυτη κυριαρχία, την άνευ όρων επιβολή.
Χρειάζεται και κάτι ακόμη.
Χρειάζεται ο λαός να χάσει το βλέμμα του.
Τί είναι ένας λαός χωρίς βλέμμα;
Είναι ένας λαός που παραχωρεί την πολιτική του υπόσταση, το όραμά του.
Είναι ένας λαός που εκχωρεί την ιστορία του σε ένα είδος κενής ελπίδας, λευκής απελπισίας.
Γιατί γνωρίζουν καλά ότι «Το πολιτικό παρόν δεν είναι ξένο προς το ιστορικό παρελθόν».
Αυτό είναι το σχέδιο.
Και είναι πιλοτικό, όσο παράλληλα και λογικό.
Πάντα σε περιόδους όξυνσης της κρίσης το σύστημα ανασύρει μηχανισμούς προπαγάνδας και καταστολής.
Μόνο που τούτη τη φορά ξεπέρασε ακόμη και τον εαυτό του.
Πάντοτε, εκτός από την εποχή του μακαρθισμού, επέτρεπε σαν βαλβίδα εκτόνωσης, σαν μηχανισμό λείανσης και ταυτόχρονα στίλβωσης του ίδιου του συστήματος, μικρές χαραμάδες, έστω τυφλές ελπίδες, που ακόμη κι αν δεν ήταν αρκετές ήταν κάτι.
Σήμερα επιδιώκει να ελέγξει κάθε ανεξάρτητο όνειρο.
Επιδιώκει να σφραγίσει κάθε χαραμάδα.
Για να μη βλέπουμε πια.
Αυτό που ζούμε, είναι η ιστορική νεύρωση του συστήματος.
Μία νεύρωση που είναι χρήσιμη για το σύστημα, καθώς του παρέχει ισορροπία, του ανοίγει το δρόμο να συνεχίσει να επιβιώνει χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει.
Αυτό που έχουμε την υποχρέωση να διακρίνουμε, είναι ότι κάθε φορά που το σύστημα καλλιεργεί την τρομοκρατία και ακόμη πιο έντονα όποτε κλείνει τις χαραμάδες, είναι απολύτως φοβισμένο και κατά συνέπεια προσπαθεί να εκφοβίσει.
Για το λόγο αυτό και η μοναδική διέξοδος από αυτή την εσωτερική του αντίφαση είναι η βία.
Γιατί δεν υπάρχει εντονότερη μορφή βίας, από την κατάλυση του βλέμματος.
Και είναι αυτός ο λόγος που δεν υπάρχει υψηλότερη μορφή αντίστασης, από την προσπάθεια να ανακτήσουμε το βλέμμα μας.
Να γεννηθούμε δηλαδή.
Και όπως διατύπωσε ο Αμεγκουάλ
“O χρόνος είναι ο τόπος της Ιστορίας· η μνήμη, η ανθρώπινη μορφή του χρόνου”.
Η γέννηση αυτή δεν μπορεί να συντελεσθεί χωρίς την ιστορία και τη μνήμη.
Η τεράστια συμβολή αυτού του συνεδρίου είναι αυτή ακριβώς.
Η εμπειρία που θα μας μεταφέρετε, οφείλει να δημιουργήσει και να ξαναβρεί τη ζωή· δηλαδή, να μεταφέρει την αναδρομική αναγκαιότητα του παρελθόντος σε χρόνο ενεστώτα.
Να καταφέρουμε να διατρέξουμε μαζί στο ζωντανό τόπο της ιστορίας και της μνήμης, εμπεδώνοντας ότι αυτό που συνέβη στον Ισημερινό, στην Αργεντινή, αυτό που συντελείται σήμερα στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, ενώνονται μέσα από το αόρατο νήμα της ιστορίας.
Και αυτό το νήμα το μεταφέρετε, το μεταφέρουμε όλοι εμείς.
Η μνήμη ζώσα και παρούσα.
Η ιστορία, όχι αυτή των πολιτικών και των οικονομικών διευθυντηρίων, αλλά των λαών και της αντίστασής τους, παρελαύνουσα.
Η απόδειξη είναι εδώ και έρχεται από τη Νότια Αμερική, έρχεται από τους συντρόφους της περιφερειακής Ευρώπης.
Αυτό γυρεύουμε σαν την καταλυτική αρχή.
Μια απόδειξη.
Αγαπητοί φίλοι, θα σταθώ λίγο στην ανάγκη της απόδειξης.
Είναι αλήθεια και δυστυχώς είναι η μόνη έγκυρη αλήθεια αυτής της εποχής, ότι οι ματαιώσεις του οράματος για έναν άλλο κόσμο, βύθισαν τους λαούς στο δόγμα του: αφού το όραμα γκρεμίστηκε, τότε συμβιβάζομαι με την πραγματικότητα.
Είναι επίσης αλήθεια, ότι οι πρωτοπόρες δυνάμεις της κοινωνίας και του πολιτικού φάσματος, βρέθηκαν ηττημένες και αταβιστικά κλεισμένες σε ηχομονωμένες αίθουσες.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι ακούγαμε μόνο τις φωνές μας.
Και μάλιστα, όποια φωνή δεν ήταν οικεία και βολική στο θεωρητικό μανδύα μας, αντί να αναγνωρίσουμε την όποια αλήθεια της, την κατατάσσαμε συλλήβδην στο ψέμα.
Η ήττα ήταν διπλή.
Ήττα της κοινωνίας. Ήττα της πρωτοπορίας.
Και για αυτήν την ήττα της πρωτοπορίας οι αυτόπτες μάρτυρες ήταν οι λαοί.
Για αυτό χρειαζόμαστε απόδειξη.
Απτή, κατανοητή, εύληπτη.
Ανάμεσα στη θεωρία και στο κίνημα, αναγκαία σήμερα είναι η απόδειξη.
Η επιβεβαίωση δηλαδή της ισχύος.
H τεκμηρίωση της ορθότητας μιας πρότασης μέσω ενός γεγονότος που έχει ήδη συμβεί, που αποτελεί ήδη μια ιστορική και πολιτική πρακτική.
Η αποδεδειγμένη πράξη είναι άλλωστε το μέτρο της θεωρίας, το κριτήριο που δείχνει την ερμηνευτική ικανότητα και τα όριά της.
Η αποδεδειγμένη πράξη είναι ο κινητήριος μοχλός για να ανακτήσουμε το βλέμμα μας.
Γιατί πριν από την κινηματική διαδικασία στην οποία προσβλέπει η ΕΛΕ και τη θεωρεί αναπόσπαστο συστατικό της, υπάρχει η ανάγκη να πείσουμε ότι κάποια στιγμή, κάπου στον πλανήτη, έγιναν αλλιώς τα πράγματα.
Είναι ο μόνος όρος που μπορεί να γκρεμίσει την υποτακτικότητα των ανθρώπων απέναντι στο θηρίο των αγορών.
Είναι ο μόνος όρος που μπορεί να απελευθερώσει δυνάμεις από το αξίωμα του μονόδρομου.
Είναι ο μόνος όρος να καταδείξει τους κανόνες ενός συστήματος, που αφαιμάζει και καταχράται.
Και όλοι οι παραπάνω όροι είναι οι αναγκαίες συνθήκες του κινήματος.
Λαός που παύει να είναι υποτακτικός,
Λαός που απελευθερώνεται από συστημικά δόγματα,
Λαός που καταλαβαίνει ότι οι αρπακτικοί κανόνες του συστήματος αποτελούν τη νομοτέλεια της ύπαρξής του.
Λαός που γνωρίζει ότι κάπου, κάποτε, σήμερα, εδώ τα πράγματα γίνονται και αλλιώς, είναι λαός έτοιμος να αντισταθεί, να ανατρέψει, να δημιουργήσει.
Για αυτού του είδους τη γέννα μιλώ.
Σε αυτού του είδους τη γέννα προσβλέπω.
Γνωρίζω καλά, δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε καλά, περισσότερο καλά τις διαφορές μας, σε σχέση με αυτά που αποτελούν τον κοινό μας τόπο.
Απέναντι σε αυτές τις διαφορές και απευθύνομαι στις ζωντανές πρωτοπόρες δυνάμεις, της αριστεράς και της προόδου, χρειάζεται πολιτικό θάρρος.
Πολιτικό θάρρος είναι να έχεις την ώριμη υπομονή, την τελική λύση να την αναδείξει ο λαός και ταυτόχρονα να είσαι ανυπόμονος για να βρει γρήγορα ο λαός αυτήν τη λύση.
Αυτό είναι η ΕΛΕ. Αυτή είναι η ταυτότητά της.
Λέμε, ελάτε όλοι μαζί να ελέγξουμε, να διεκδικήσουμε, να ανατρέψουμε.
Δεν περιοριζόμαστε μόνο στη διάγνωση του κακού, αλλά ριψοκινδυνεύουμε ερμηνείες, κλονίζουμε συστημικά κατεστημένα και απελευθερώνουμε νέα ενέργεια.
Τί είναι αυτό που θα προκριθεί σαν λύση μετά από αυτή τη διαδικασία;
Eλάτε να το οικοδομήσουμε μαζί και σε μια διαδικασία ιδεολογικής πάλης.
Ελάτε να γίνουμε το μέτωπο και κάθε κομμάτι αυτού του μετώπου, ας αναπτύσσουμε αυτόνομα και δυναμικά την παρέμβασή μας στην κοινωνία ώστε να διαμορφωθεί καταρχήν η αναγκαία κοινωνική συνείδηση της ανατροπής και ταυτόχρονα να είναι αυτή που θα γεννήσει και θα στηρίξει τη στρατηγική κατάληξη της επόμενης μέρας.
Δεν μπορούμε να κοιτάμε στα μάτια το συνταξιούχο, τον άνεργο, τον κοινωνικά απόβλητο, το νέο και τη νέα που ετοιμάζονται να δραπετεύσουν από την πραγματικότητα που τους κληροδοτούμε και την ίδια στιγμή να δηλώνουμε με την πρακτική μας:
“ού τόπος”.
Δεν μπορούμε τη στιγμή που ξεπουλιέται η γη μας, τα δημόσια αγαθά μας, τα λιμάνια της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, την ίδια στιγμή να διαιρούμε αντί να πολλαπλασιάζουμε.
Δεν μπορούμε, σε κάθε κρίση τούτου του συστήματος, να περιμένουμε ότι είναι η τελευταία και την ίδια στιγμή, που αυτό αποδεικνύει ότι θα ζήσει για πολύ ακόμη, εμείς να βγάζουμε τον επιθανάτιο ρόγχο της ψεύτικης προσδοκίας.
Να αρνείσαι τα πάντα από αυτά που μπορούν να σε διχάσουν και να μην αρνείσαι τίποτε από αυτά που μπορούν να σε ισχυροποιήσουν.
Αυτή είναι η ΕΛΕ. Αυτή είναι η ταυτότητά της.
Ελάτε να ελέγξουμε, να διεκδικήσουμε, να ανατρέψουμε, δημιουργώντας ένα συμπαγές μέτωπο, χωρίς ρωγμές καχυποψίας, ηγεμονισμού και επικυριαρχίας.
Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την υπεροπλία του εχθρού μας, όταν την ίδια στιγμή χάνουμε το όπλο της ενότητας.
Ελάτε να ανοίξουμε τους λογαριασμούς του χρέους.
Είναι μια βαθιά πολιτική διαδικασία, αφού η ίδια η φύση του χρέους είναι ταξική.
Κορυφαίος θεωρητικός έγραψε :
“Η συνείδηση της εργατικής τάξης δεν μπορεί να γίνει αληθινά πολιτική συνείδηση, εάν οι εργάτες δεν μάθουν να απαντούν σε όλες χωρίς εξαίρεση, τις περιπτώσεις αυθαιρεσίας και καταπίεσης, βίας και κατάχρησης”.
Αυθαιρεσία, είναι ένα χρέος, για το οποίο δε ρωτήθηκε ποτέ ο λαός.
Καταπίεση, είναι ένα χρέος, η εξυπηρέτηση του οποίου σου στερεί την ανεξαρτησία, τη δημοκρατία, τα κοινωνικά κεκτημένα.
Βία είναι ένα χρέος, η αντιμετώπιση του οποίου δημιουργεί κοινωνικά και οικονομικά απαρτχάιντ.
Κατάχρηση, είναι ένα χρέος που διογκώθηκε από παράνομες συμβάσεις, από τις μίζες της Γκόλντμαν Σακς, από τις μεγαλοεργολαβίες των Ολυμπιακών Αγώνων.
Και η απάντηση απέναντι στην αυθαιρεσία, την καταπίεση, τη βία και την κατάχρηση, είναι η γνώση.
Η γνώση που είναι κατά την άποψή μου, η φύτρα κάθε κινήματος και η κινητήρια δύναμη παραγωγής πολιτικών λύσεων και πολιτικών ανατροπών.
Αυτή είναι η ΕΛΕ.
Ένα ταξίδι με άκρως πολιτική ρότα, αφού ο τελικός προορισμός της είναι η απόδειξη της ταξικής φύσης του χρέους, τελικός στόχος είναι η αυτονόητη ταύτιση αυτής της βίαιης ταξικότητας με το ίδιο το σύστημα.
Αγαπητοί σύνεδροι,
Είναι μεγάλη η ευθύνη που φέρετε.
Από τα συμπεράσματά σας περιμένουμε θεωρητικό οδηγό δράσης.
Αγαπητοί φιλοξενούμενοι από μια άλλη ήπειρο,
Είναι τεράστια η συμβολή σας, γιατί η δράση που αναπτύξατε είναι εργαλείο αξιόπιστο και ρεαλιστικό.
Αγαπητοί συναγωνιστές από την Ευρώπη,
Είναι σημαντική η παρουσίας σας, γιατί βγάζει τους λαούς μας από τους δρόμους του απομονωτισμού και της αποσπασματικότητας και ανοίγει δρόμους διεθνισμού και ολομέτωπης επίθεσης.
Αυτά είναι τα ακριβά υλικά μας.
Η θεωρία μας, η δράση μας, η διεθνιστική μας αλληλεγγύη.
Δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο να ευχηθώ καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου, παρά με ένα απόσπασμα από τον Πάμπλο Νερούντα.
“Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις όταν θυμόμαστε πάντοτε, ότι για να είσαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη από το απλό γεγονός της αναπνοής. Μόνο η ένθερμη υπομονή θα οδηγήσει στην επίτευξη μιας λαμπρής ευτυχίας.”
Ας κάνουμε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια!!
Με ένθερμη υπομονή και με παθιασμένη εγρήγορση
Κάπου μακρύτερα, οι μέρες θα είναι πραγματικά λαμπερές!!
Κανάλι 
Ομιλία της Νάντιας Βαλαβάνη
ΕΞΩΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ» ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
“Non-economic” aspects of the crisis: Society,
democracy and the political system, art and civilization
Ομιλία της Νάντιας Βαλαβάνη
στη Διεθνή συνάντηση για το χρέος,
Αθήνα, Νομική Σχολή, 6 Μαίου 2011
Η διεθνής συνάντηση για το χρέος στην Αθήνα διεξάγεται όχι τυχαία στο κλείσιμο του πρώτου χρόνου ενός Μνημόνιου σε διαρκή «επικαιροποίηση» και επιδείνωση. Πέρυσι τέτοια εποχή, όταν η ελληνική κυβέρνηση επέβαλλε ως «φάρμακο» για την κρίση και την αιχμή της, την κρίση χρέους, τη μετατροπή της πατρίδας μας σε ιδιόμορφο προτεκτοράτο της Ε.Ε., των ευρωπαίων τραπεζιτών και του ΔΝΤ εμφανίζοντας αυτή την καινούργια κατάσταση ως τριετή παρένθεση, ο μακαρίτης σύμβουλος του Πρωθυπουργού Τομάσο Σιόπα αναφέρθηκε στις επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων χρησιμοποιώντας τους όρους μια «15ετία» ή «μισή χαμένη γενιά». Κατ΄ αναλογία της φόρμουλας του, το πρόσφατo Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής μέχρι το 2015 ισοδυναμεί πλέον με «ασφυξία» 30 χρόνων και μια ολόκληρη «χαμένη γενιά».
Η χώρα εδώ και ένα χρόνο αποτελεί αντικείμενο ενός διεθνούς πειράματος κοινωνικής μηχανικής. Στην πορεία προς μια «ελεγχόμενη χρεοκοπία» και ταυτόχρονα προς μια «Γερμανική» Ευρώπη έχει καταστεί πειραματόζωο εμβληματικό για το τσάκισμα όχι πλέον συνδικάτων, όπως κατά τη δεκαετία του ’80, αλλά ολόκληρων κρατών. Η κυβέρνηση – παρά τις συνεχείς ελληνικές και διεθνείς διαψεύσεις – προετοιμάζεται για την αναδιάρθρωση του χρέους με πρωτοβουλία και προς όφελος των τραπεζιτών και των θεσμικών δανειστών έχοντας ουσιαστικά κηρύξει μια ανεπίσημη εσωτερική μερική στάση πληρωμών. Όμως τα οικονομοτεχνικά στοιχεία της κρίσης και του Μνημόνιου δε συνιστούν μοντέλα μιας εικονικής πραγματικότητας. Kαταλήγουν σε δραστικές αλλαγές στη ζωή των πραγματικών ανθρώπων – και η περιρέουσα ατμόσφαιρα «μυρίζει» ταυτόχρονα οργή και απελπισία. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και την καθημερινή συνείδηση των ανθρώπων έχουν ζωτικό ενδιαφέρον και από τη σκοπιά της μόνης βιώσιμης λύσης: Του κοινωνικού ελέγχου με στόχο τη διαγραφή του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του χρέους, με μονομερή αναστολή των πληρωμών του ώστε οι τεράστιες τοκοχρεωλυτικές δόσεις να διοχετευτούν στην οικονομία και στην ανακούφιση των λαϊκών στρωμάτων. Ως αναπόσπαστου μέρους ενός συμπλέγματος μέτρων που θα διαρρήξουν τα δεσμά του λαού και της χώρας, συνδυάζοντας έλεγχο της ροής του χρήματος μέσω εθνικοποίησης των ουσιαστικά ήδη εξαγορασμένων από το ελληνικό δημόσιο τραπεζών με απαλλαγή από το Μνημόνιο και εσωτερική σεισάχθεια, με στρατηγική στόχευση για παραγωγική ανασυγκρότηση στη βάση προτύπων φιλικών στον εργαζόμενο άνθρωπο και το περιβάλλον και μιας νέας θέσης της χώρας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Σε διλήμματα τύπου «ευρώ ή κοινωνικό κράτος», το ευρώ δε μπορεί να αποτελεί ταμπού, πολύ περισσότερο για όσους ενδιαφέρονται ζωτικά ν΄ ανοίξουν οι δρόμοι για μια χειραφετητική κοινωνική συγκρότηση.
Μερικές επισημάνσεις:
Πρώτη: Ο δραστικός περιορισμός της οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας της Ελλάδας επιβλήθηκε σε συνδυασμό με μια καταλήστευση του κοινωνικού πλούτου του λαού και μια πρωτοφανή έκπτωση της ζωής των ανθρώπων. Με συνολικό «αντάλλαγμα» [δάνειο που πρέπει ν΄ αποπληρωθεί συν τα προϋπολογιζόμενα 50 δις απ’ το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας] το ΑΕΠ μισού χρόνου, μαζί με τη δημόσια περιουσία βγαίνουν στο σφυρί, οι ίδιοι οι άνθρωποι, το παρόν και προπαντός το μέλλον τους.
Οι περικοπές μισθών, συντάξεων και κοινωνικών δαπανών επιδεινώνουν βίαια όλες τις όψεις της ζωής με καθαρά ταξικά κριτήρια: Από τη διατροφή, το ντύσιμο, την ψυχαγωγία, τη στέγαση μέχρι τη δημόσια παιδεία και υγεία, την καθαριότητα και τον περιβάλλοντα χώρο και κόσμο.
Οι εργαζόμενοι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με κατάργηση όλου του 20ου αιώνα ως προς τις εργασιακές σχέσεις και την, έτσι κι αλλιώς στην Ελλάδα ανεπαρκέστατη, κοινωνική προστασία. Αυτό έχει δραστικές συνέπειες: Με σημαία κυβέρνησης και Τρόικας ένα γενικό κοινωνικό dumping, 1000 άνθρωποι τη μέρα χάνουν σήμερα τη δουλειά τους καθώς πορευόμαστε προς 1.000.000 ανέργους μέχρι το τέλος της χρονιάς. Πολλοί από τους εργαζόμενους-λάστιχο, που βρίσκονται στο επίκεντρο της υποκατάστασης της συλλογικής διαπραγμάτευσης με ατομικές «συμβάσεις-σκουπίδια», καταλήγουν σε αυτό που ο Γερμανικός ΟΑΕΔ μετρά ως «δουλειά στο όριο» – και βυθίζονται στη φτώχεια. H ζωή των συνταξιούχων, κυριολεκτικά διαλύεται. Σ΄ αυτές τις συνθήκες, όπως προκύπτει από ένα συνδυασμό ερευνών, τα καταναλωτικά πρότυπα μέσα στην περασμένη χρονιά έχουν μεταβληθεί αρνητικά για το 83% των ανθρώπων, με μειωμένη τη ζήτηση για τρόφιμα για το 40% των Ελλήνων και με ένα 10% του πληθυσμού να έχει σταματήσει ν΄ αγοράζει καθημερινά ψωμί. Ο πολλαπλασιασμός των Mall, εμβληματικών της νέας φάσης ραγδαίας συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του λιανικού εμπόριου, συμβαδίζει με τα άδεια μαγαζιά και τη ραγδαία συρρίκνωση του κόσμου των μικρομεσαίων και πριν απ’ όλα των πολύ μικρών επιχειρήσεων.
Ο «νέος χάρτης» στην εκπαίδευση και στην υγεία, με μαζικές καταργήσεις και συγχωνεύσεις σχολείων και νοσοκομείων, παρά τις επικλήσεις περί «εξορθολογισμού» έχει στόχο αποκλειστικά την εξοικονόμηση δαπανών για πληρωμή των τοκοχρεωλύσιων των δανειστών. Αδιαφορούν για τ’ ότι θα έχει ως συνέπεια πολύ περισσότερα παιδιά να πέσουν στη μαύρη τρύπα αυτών που δεν ολοκληρώνουν ούτε καν την υποχρεωτική εκπαίδευση: Έτσι κι αλλιώς η Ελλάδα έρχεται πρώτη στην Ευρώπη στην ανεργία των πτυχιούχων. Ενώ μέσω του «νέου χάρτη» της υγείας ευελπιστούν να μετατρέψουν μέσα σε μια νύχτα ελλείμματα γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού σε δήθεν «πλεονάσματα» αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στην υγεία αυτών που, σε ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό στις συνθήκες της κρίσης, κάνουν χρήση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Οι περικοπές δαπανών και η απαγόρευση προσλήψεων στους τεράστιους «καλλικρατικούς» δήμους ελαχιστοποιούν τη δυνατότητα εξυπηρέτησης των δημοτών τους και μονιμοποιούν το πρόβλημα της κρίσης καθαριότητας στις πόλεις, την ίδια ώρα που τα σκουπίδια αναδεικνύονται σε business της δεκαετίας. Οι δημοτικές πολιτιστικές δραστηριότητες, κύρια πηγή επαφής των πλατύτερων λαϊκών στρωμάτων με πλευρές, έστω, της τέχνης, αλλά και ενίσχυσης της επαγγελματικής, ημιεπαγγελματικής και ερασιτεχνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, από χθες απαγορεύονται επίσημα για τους υπερχρεωμένους δήμους ως «περιττές». Η υπόλοιπη Τ.Α. ωθείται στο ρόλο του πολιτιστικού μεσάζοντα εμπορικών επαγγελματικών θεαμάτων. Η ένταση των ταξικών ανισοτήτων σε συνδυασμό με την ασφυξία που δημιουργεί η αντιμετώπιση της μετανάστευσης στο πλαίσιο της συνθήκης του Σένγκεν δημιουργεί τριτοκοσμικές καταστάσεις στο κέντρο της Αθήνας, ενώ οξύνεται το απαρτχάιντ και η γκετοποίηση των εργατικών και φτωχών γειτονιών των πόλεων.
Όμως δεν υπάρχει ένα «μίνιμουμ ύπαρξης» χωρίς ένα «μίνιμουμ πολιτισμού». Όχι τυχαία στις αρχές του προηγούμενου αιώνα εξαθλιωμένες αμερικανίδες εργάτριες απαιτούσαν «ψωμί και τριαντάφυλλα». Ο «μεταμοντέρνος διαφωτισμός» του απομονωμένου ατόμου κόντρα στη συλλογικότητα, αυτός που αναδεικνύει το προσωπικό «παράπονο» στη θέση της κοινωνικής εξέγερσης, έχει κι αυτός όρια σε μια προοπτική μερικής έστω καταστροφής των όρων του υλικού και πνευματικού πολιτισμού. Όπως αποκαλύπτουν πρόσφατες έρευνες με επίκεντρο τους ανέργους, η καινούργια οικονομική, κοινωνική και προσωπική ερήμωση οδηγεί σε αυξημένη βαριά νοσηρότητα, ψυχική και σωματική, ενώ το προφίλ των άνεργων με τη εντονότερη ψυχιατρική συμπτωματολογία το 2010 ήταν νέοι άντρες κάτω των 40, χαμηλόμισθοι, εργάτες. Στις πιο ακραίες εκδοχές της αυτή η ερήμωση οδηγεί στο θάνατο – όχι μόνο στον πρόσφατο θάνατο άστεγου από κρύο, αλλά ακόμα και στον οικιοθελή: To 2009 αυτοκτονούσε 1 άτομο τη μέρα, κατά πλειοψηφία γυναίκες. Το 2010 αυτοκτονούσαν 2 άτομα τη μέρα, κατά πλειοψηφία άντρες – εργάτες και μικρομεσαίοι επιχειρηματίες. Για αυτούς και πολλούς άλλους ανθρώπους η πολιτική του Μνημόνιου ως απάντηση στο πρόβλημα του χρέους στάθηκε όντως «μονόδρομος»…
Δεύτερη: Το πρόβλημα της δημοκρατίας. Όχι τυχαία σε συνέντευξη του στην Ελ Παϊς το 2000 ο Σαραμάνγκου όριζε το νεοφιλελευθερισμό ως «ένα νέο ολοκληρωτισμό… ο οποίος διατηρώντας τις εξωτερικές ενδείξεις έχει μεταμφιεστεί σε δημοκρατικό σύστημα». Μόνο απ’ αυτή τη σκοπιά μπορούμε να κατανοήσουμε το μηχανισμό δραστικής συρρίκνωσης της λειτουργίας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και των θεσμών της, που έκαναν δυνατό να βρεθεί η χώρα και η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζόμενων στη σημερινή κατάσταση: Με αφορμή ένα χρέος για το οποίο δεν έχουν οι ίδιοι ευθύνη και στη βάση μιας πολιτικής που στερείται κάθε ουσιαστικής νομιμοποίησης.
Δεν είναι μόνο ο και τυπικός ξεπεσμός του κορυφαίου αντιπροσωπευτικού θεσμού, της Βουλής, που έχει παραχωρήσει το νομοθετικό της ρόλο για όλα τα κύρια ζητήματα στους Έλληνες υπουργούς και στην Τρόικα ή ο ασφυκτικός εναγκαλισμός της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου υποκαθιστά και συγχωνεύει τα στρατηγικής σημασίας τμήματα του κρατικού μηχανισμού με τις μισθωμένες υπηρεσίες ξένων εταιρειών Συμβούλων Επιχειρήσεων, προσδεμένων σε πολύ ισχυρά διεθνή συμφέροντα, εγκαταστημένων πλέον μόνιμα μέσα στα υπουργεία. Στην Price Waterhouse, για παράδειγμα, έχει ανατεθεί κατ’ αποκλειστικότητα η ευθύνη της σύνταξης των κειμένων των νέων συλλογικών συμβάσεων για τις ΔΕΚΟ. Ενώ οι KPMG, Priest, Deloitte, Ernst and Young, Grant Thorton και Sony κατήρτισαν το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πρόγραμμα 2011-2015.
Τα γιγάντια Δημοτικά και Περιφερειακά Συμβούλια του «Καλλικράτη» αναδείχτηκαν σε ακραία γραφειοκρατικά όργανα. Το αστυνομικό κράτος, που πνίγει ως θέμα ρουτίνας στα χημικά τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων, διαθέτει καθημερινά εκατοντάδες αστυνομικούς στην υπηρεσία των πιο στενών συμφερόντων των εργολάβων στις Εθνικές Οδούς προκειμένου να «σπάσουν» το κίνημα «Δεν πληρώνω» ή για την κατοχή, επί ένα 5μηνο, της εξεγερμένης Κερατέας. Με ταχύτατους ρυθμούς προωθούνται πρωτοφανούς αυταρχικότητας νομοθετικές ρυθμίσεις και πρακτικές: Από το πρόσφατο κύμα διώξεων όσων νοσοκομειακών καταγγέλλουν ελλείψεις νοσηλευτικού υλικού που οδηγούν τα νοσοκομεία σε όρια διακοπής λειτουργίας. Μέχρι τη νομοθετική «καινοτομία», την ώρα που η εκπαιδευτική κοινότητα αγωνίζεται για να κρατήσει ανοιχτές τις σχολές, της εκβιαστικής επιβολής πλήρους παύσης πληρωμών, συμπεριλαμβανομένων και των μισθών, σε όσα (κατά τ’ άλλα αυτοδιοικούμενα) Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα δε συμμορφώνονται με τις υποδείξεις του Υπουργείου Παιδείας…
Και βέβαια προβάλλει αδυσώπητο το ερώτημα: Τι θα πρέπει να κάνουν οι Έλληνες και Ευρωπαίοι εργαζόμενοι και η Ελληνική και Ευρωπαϊκή Αριστερά πηγαίνοντας προς και προπαντός μετά τις 23 Ιουνίου, με την επερχόμενη συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού, που θ’ απαλλοτριώνει με μόνιμο τρόπο κάθε δημοσιονομική, οικονομική, κοινωνική, άρα και πολιτική κυριαρχία από τα κράτη-μέλη υπέρ μιας κεντρικής συγκεντρωτικής ευρωπαϊκής γραφειοκρατικής εξουσίας-απροκάλυπτου εκφραστή των συμφέροντων των οικονομικών και πολιτικών ελίτ της Ευρώπης, που δε λογοδοτεί πουθενά;
Tρίτη επισήμανση: Είναι πάντα μέσω της διαμεσολάβησης της πολιτικής που ο καπιταλισμός επιχειρεί ν΄ ανασυγκροτηθεί. Ήταν μέσω της πολιτικής διαμεσολάβησης, στηριγμένης στην αμέριστη «βοήθεια» των ΜΜΕ, που πέρυσι την άνοιξη εμφανίστηκε η κατάργηση των δικαιωμάτων της πλειοψηφίας ως σιδερένια κοινωνική αναγκαιότητα και αποτράπηκε κάθε συζήτηση εναλλακτικών λύσεων για το χρέος ως αφελής, άσχετη και κακόπιστη έναντι του «μονόδρομου» του Μνημόνιου.
Ένα τέτοιο πολιτικό σκηνικό, όμως, εσωτερικό και ευρωπαϊκό, που «κλέβει» ακόμα και τα μικρά περιθώρια που έχουν οι λαϊκές μάζες για ν΄ αποφασίζουν οι ίδιες για τη ζωή τους, από τα πράγματα είναι πια παρωχημένο. Το πολιτικό σύστημα με τη μορφή που ανασυγκροτήθηκε μετά τη χούντα, καταρρέει μέσα στη γενική αναξιοπιστία. Απαιτείται ολοφάνερα η υπέρβαση του προς μια ουσιαστικά χειραφετητική κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, το σύνολο των λαών της Ευρώπης βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα μηχανισμό ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που δεν παρουσιάζει απλώς, όπως κατ’ ευφημισμό λέγεται, «έλλειμμα», αλλά έλλειψη δημοκρατίας.
Μ΄ άλλα λόγια: Δε μπορούν να υπάρξουν σήμερα ουσιαστικές αλλαγές στην οικονομία χωρίς να υπάρξουν δραστικές ανακατατάξεις στο πεδίο της πολιτικής πάλης, μέσα και προπαντός έξω απ’ τη Βουλή, που θα οδηγούν πέρα απ’ την απλή απομάκρυνση της σημερινής κυβέρνησης.
Εδώ εντοπίζεται και το πρόβλημα: Ο δρομολογούμενος μετασχηματισμός είναι ο πιο άγριος και βίαιος τρόπος για μια νέα συνολική επαναδιοργάνωση της προσωπικής ζωής από την πολιτική εξουσία, και κατ’ επέκταση μιας «αναδιοργάνωσης» της προσωπικότητας και της καθημερινής συνείδησης και στάσης ζωής του εργαζόμενου ανθρώπου. Οι άνθρωποι αισθάνονται σήμερα μια τεράστια βία να ασκείται καθημερινά στην εργασία και στη ζωή τους. Σε συνδυασμό με τα έντονα ενοχικά και φοβικά σύνδρομα που καλλιεργεί μια τρομακτικής έντασης συστημική προπαγάνδα, και πρωτίστως με τη γοργή πρακτική αποδιοργάνωση όλων των γνωστών όρων της κοινωνικής ζωής – και βέβαια χάρη και στην απερίγραπτη κατάσταση της Αριστεράς – αυτή η βία φαίνεται σε πρώτο χρόνο μάλλον να καθηλώνει παρά να ωθεί σε αντίδραση, απειθαρχία, κίνηση για αλλαγή.
Ας μην υποτιμούμε, παράλληλα, τη δύναμη των διάχυτων, κάθε είδους, «κοινωνικών αυτοματισμών», αλλά και των ψευδαισθήσεων που ακόμα τρέφουν μεσαία, κυρίως, στρώματα για τη σερβιριζόμενη ως «εξορθολογιστική» πολιτική του Μνημόνιου. Έδαφος τους, οι παθογένειες και η διαφθορά που αναπαράγουν συνεχώς οι πελατειακές σχέσεις και ο εναγκαλισμός του δημόσιου τομέα με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.
Τέταρτη και τελευταία: Κινητοποίηση σήμερα των λαϊκών στρωμάτων και των νέων ανθρώπων στο ύψος της ιστορικής περίστασης προϋποθέτει ραγδαίες αλλαγές στη συνείδηση, στη θεώρηση της πραγματικότητας και του κόσμου, στις συνήθειες και τη στάση ζωής τους, στην απελευθέρωση της δημιουργικότητας τους, στην αποφασιστικότητα για προσωπική ανάμιξη στις κοινωνικές συγκρούσεις. Χάρη στο Μνημόνιο οι επιμέρους διεκδικήσεις κι αγώνες ανάγονται σήμερα σχεδόν αυτόματα στα θέματα της λεγόμενης κεντρικής πολιτικής σκηνής. Με λίγα λόγια, μια πρωτοφανής πολιτικοποίηση της καθημερινότητας χρειάζεται μια άμεση και δραστικού χαρακτήρα πολιτιστική επανάσταση, που θ΄ αγκαλιάζει ό,τι υλικό και πνευματικό συμπεριλαμβάνει ο όρος πολιτισμός της καθημερινής ζωής σε μια κατεύθυνση ανθρώπινης χειραφέτησης. Καταλυτικό συμβάν μπορούν να αποτελέσουν οι αγώνες για έλεγχο και άρνηση πληρωμής του χρέους.
Γι΄ αυτό οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες έχουν να παίξουν καθοριστικό ρόλο. Η πραγματική κοινωνική λειτουργία μιας τέχνης χρηστικής δεν έγκειται στην ψυχοθεραπεία των κοινωνικά πασχόντων, στην τέχνη-καταφύγιο από μια σκοτεινή πραγματικότητα, στην τέχνη-λησμοσύνη της προσωπικής και κοινωνικής ερήμωσης, στην τέχνη-βάλιουμ απέναντι στην κοινωνική αναταραχή. Πλάι στην τριπλή λειτουργία που αποδίδει στο έργο τέχνης ο Κικέρωνας, «να ευχαριστεί, να συγκινεί, να διδάσκει», η τέχνη ανοίγει τα μάτια μυαλού και ψυχής, διεγείρει τις ανησυχίες, ακονίζει την κριτική σκέψη, δίνει φωνή στις αναζητήσεις και στην αυτοέκφραση. Από τους κρισιμότερους όρους για να γίνουν οι ιδέες υλική δύναμη είναι οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες να βρίσκονται πλάι σε όποιον αγωνίζεται: Ως σκεπτόμενοι άνθρωποι και ως δημιουργοί.
Με αυτή τη διπλή τους ιδιότητα χρειάζεται να πλαισιώσουν την Πρωτοβουλία για ΕΛΕ, να συμβάλλουν ώστε να πάρει ευρύτατο κινηματικό χαρακτήρα η πάλη για κοινωνικό έλεγχο του χρέους. Από τις ομάδες πολιτισμού σε δήμους, γειτονιές και στέκια μέχρι τους εκατοντάδες θιάσους και τα χιλιάδες μουσικά (κυρίως, αλλά όχι μόνο νεανικά) και άλλα συγκροτήματα, από τους συγγραφείς και ποιητές μέχρι τους πανεπιστημιακούς, τους δημοσιογράφους και τους blogger, ουσιαστικά οι περισσότεροι καταλαβαίνουν τι χρειάζεται να κάνουν: Να δράσουν από κοινού με τους υπόλοιπους εργαζόμενους κατ’ αναλογία με το συγκλονιστικό στίχο του Ρίτσου από το ποίημα του «Τα προπύλαια της αντίστασης», αφιερωμένο στο Μανώλη Γλέζο και στο Λάκη Σάντα που κηδέψαμε χθες: «…Κάποτε οι πράξεις των ανθρώπων έργα τέχνης είναι.»
Καλλιτέχνες της πράξης είναι όλοι οι άνθρωποι που αγωνίζονται. Η αντίσταση ως ζωτική ανάγκη των ανθρώπων είναι και η απάντηση στο σημείωμα αυτοκτονίας του 58ου, του προτελευταίου αυτόχειρα της ιδιωτικοποιημένης, πρώην κρατικής France-Telecom, Ζαν-Μισέλ: «Συγχωρέστε με που το έβαλα κάτω.»
Ομιλία του Λ. Βατικιώτη
Οι αιτίες της ελληνικής δημοσιονομικής κρίση
Λεωνίδας Βατικιώτης
Παρασκευή 6 Μαΐου 2010, Διεθνές Συνέδριο στην Αθήνα για το δημόσιο χρέος
Η προσφυγή στο Μνημόνιο ΔΝΤ – ΕΕ ήταν μια πολιτική επιλογή που στόχευε:
Πρώτο, την αφαίρεση κοινωνικών δικαιωμάτων και εργατικών κατακτήσεων, κατ’ απαίτηση του ελληνικού κεφαλαίου. Προς επιβεβαίωση δύο στοιχεία: Η πρόσφατη δήλωση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιώργου Προβόπουλου1, ότι το 2010, τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του Μνημονίου, οι μισθοί μειώθηκαν κατά 14% και οι συντάξεις κατά 11%. Επίσης ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας2 βάση της οποίας το ωριαίο κόστος εργασίας στην Ελλάδα το 2010 κατέγραψε ρεκόρ πτώσης της τάξης του 6,5%, όταν στην ΕΕ των 27 αυξήθηκε κατά 2% και στην ευρωζώνη των 17 αυξήθηκε κατά 1,4%.
Δεύτερο, την απαλλαγή των ξένων τραπεζών, ειδικότερα των γαλλο-γερμανικών που είχαν την μεγαλύτερη έκθεση, από τα ελληνικά ομόλογα, κατ’ απαίτηση των διεθνών πιστωτών. Προς επίρρωση πρόσφατα στοιχεία3 που δείχνουν ότι τον χρόνο που πέρασε οι μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης και των ΗΠΑ μείωσαν σημαντικά τις θέσεις τους στην ελληνική αγορά ομολόγων με αποτέλεσμα να μην κινδυνεύουν πλέον σημαντικά από μια αναδιάρθρωση ή παύση πληρωμών.
Η επιβολή παρόλα αυτά του αντισυνταγματικού Μνημονίου, παρά και ενάντια στη θέληση του ελληνικού λαού δικαιολογήθηκε με βάση την έκρηξη του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος. Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός κατά την κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου, το ΔΝΤ, την ΕΕ και το ελληνικό κεφάλαιο προκλήθηκαν από τις υψηλές κοινωνικές παροχές. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι τελείως διαφορετική. Οι ρίζες της ελληνικής κρίσης χρέους βρίσκονται στις παρακάτω αιτίες:
1. Ύφεση και μέτρα αντιμετώπισής της
Το ξέσπασμα της κρίσης τον Σεπτέμβριο του 2008, με αφορμή την κατάρρευση της Lehman Brothers οδήγησε σε μείωση τις καταναλωτικές δαπάνες και επίσης τα δημόσια και δη τα φορολογικά έσοδα σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Παράλληλα οι κρατικές παρεμβάσεις για την άμβλυνση των συνεπειών της κρίσης αύξησαν τις δημόσιες δαπάνες και διεύρυναν το έλλειμμα σε όλη την ΕΕ. Πολύ περισσότερο στην Ελλάδα.
2. Εθισμός του ελληνικού κεφαλαίου σε άμεσες ενισχύσεις
Η διάσωση των προβληματικών επιχειρήσεων την δεκαετία του ’80 και οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου των άμεσων ενισχύσεων προς τις επιχειρήσεις υπό την μορφή ρευστού. Σταθερά ωστόσο τις τελευταίες δεκαετίες οι ελληνικές επιχειρήσεις, ειδικότερα η αφρόκρεμα τους ενισχύονται με δις. κάθε χρόνο, υπό την μορφή αναπτυξιακών κινήτρων μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Τα σκάνδαλα και οι ρεμούλες ανθούν με συνεργούς τα δύο κόμματα εξουσίας (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) και τις μεγάλες επιχειρήσεις, αυτές ακριβώς που επέβαλαν το Μνημόνιο και εμφανίζονται να ανησυχούν για τα ελλείμματα.
3. Ιδιωτικοποιήσεις
Με την επίκληση του εξορθολογισμού και της μείωσης του κράτους τα δημόσια έσοδα απώλεσαν πηγές εσόδων που απέδιδαν στο διηνεκές έναντι πινακίου φακής. Το παράδειγμα του ΟΤΕ που πουλήθηκε στην γερμανική Deutsche Telecom από την κυβέρνηση της ΝΔ κάτω από εντελώς αδιαφανείς διαδικασίες και με τίμημα που ισούταν με τα έσοδα του δημοσίου για έναν χρόνο είναι το πιο γνωστό αλλά δεν είναι και το μοναδικό.
4. Εξοπλισμοί
Μια ματιά να ρίξει κανείς στα ποσά που δαπανώνται διεθνώς για εξοπλισμούς νομίζει πως η Ελλάδα είναι η στρατιωτική υπερδύναμη της Ευρώπης και της Μεσογείου. Ενδεικτικά, όταν κατά μέσο η ΕΕ των 27 δαπανά το 1,6% του ΑΕΠ της για εξοπλισμούς, η Ελλάδα αφιερώνει το 3,3%4. Ποσοστό διπλάσιο του μέσου ευρωπαϊκού και τριπλάσιου αυτού που δαπανούν άλλες γειτονικές χώρες όπως οι μεσογειακές ευρωπαϊκές. Πρόκειται δε για εξοπλισμούς εν πολλοίς αχρείαστους μια και επιβάλλονται από το ΝΑΤΟ εξυπηρετώντας τις επιθετικές, τρομοκρατικές του αποστολές και όχι τη φύλαξη των συνόρων.
5. Χαμηλή φορολογία του κεφαλαίου
Η Ελλάδα έχει ένα από τους χαμηλότερους λόγους φορολογικών εσόδων προς ΑΕΠ: 32,6% του ΑΕΠ όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ των 27 και την ευρωζώνη είναι 37% και στη Δανία που έχει τον υψηλότερο λόγο 48%. Τα χαμηλά φορολογικά έσοδα είναι ωστόσο απόρροια της χαμηλής, σχεδόν συμβολικής, φορολόγησης του κεφαλαίου. Αυτό φαίνεται από την μεγαλύτερη απόκλιση που εμφανίζουν οι συντελεστές φορολόγησης κεφαλαίου στην Ελλάδα σε σύγκριση με την ΕΕ: 15% είναι στην Ελλάδα όταν στην ευρωζώνη οι αντίστοιχοι φορολογικοί συντελεστές είναι 27%5.
6. Συμμετοχή στην ευρωζώνη
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΟΚ το 1981 και στην ευρωζώνη το 2002 αρχικά επιτάχυνε τις διαδικασίες εκκαθάρισης κεφαλαίου εις βάρος της μεταποίησης, της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της συνολικής απασχόλησης και, φυσικά, των δημοσίων εσόδων. Πέραν αυτού η αιτία για το χαμηλό ποσοστό των εξαγωγών στο σύνολο του ΑΕΠ (21% έναντι 40% για τη ζώνη του ευρώ) πρέπει να αναζητηθεί στην υιοθέτηση μιας νομισματικής πολιτικής όχι απλώς ακατάλληλης αλλά διαμετρικά αντίθετης με τα συμφέροντα της ελληνικής οικονομίας. Αρκεί να αναφέρουμε ότι η ελληνική οικονομία καλείται να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον ανατίμησης του «εθνικού» της νομίσματος μέσα σε μια 10ετία κατά 64% (τόσο έχει ανατιμηθεί το ευρώ έναντι του δολαρίου από τις 2/1/2002 μέχρι χθες) όταν κατά το παρελθόν ανά 7 χρόνια προέβαινε σε υποτιμήσεις. Αυτό το γεγονός, μαζί με τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Εε στην εφαρμογή αντιλαϊκών πολιτικών υπογραμμίζουν, κατά τη γνώμη μου, την ανάγκη εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την ΕΕ.
7. Εξυπηρέτηση δημόσιου χρέους
Οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους από το 1991 μέχρι και το 2011 ανήλθαν σε 513 δισ. Ευρώ (Πίνακας 1). Οι δε εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμων τίτλων μόνο τα τελευταία 9 χρόνια (2003 – 2011) ανέρχονται σε 151 δισ. Εύκολα συνάγεται ότι τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε πληρώσει δύο φορές το δημόσιο χρέος. (Ξεκάθαρη περίπτωση ανατοκισμού!)
Ο καταστροφικός ρόλος της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους στα δημόσια οικονομικά φαίνεται επίσης από το γεγονός ότι τα φορολογικά έσοδα (52,9 δισ. ευρώ) φθάνουν και περισσεύουν για τις απαραίτητες κοινωνικές δαπάνες : αποδοχές δημοσίων και συντάξεις, χρηματοδότηση ασφαλιστικών ταμείων και δαπάνες υπουργείου Υγείας, Παιδείας και Άμυνας (51,6 δις.). Λεφτά υπάρχουν λοιπόν αν σταματήσει να εξυπηρετείται το δημόσιο χρέος που μόνο φέτος για τόκους και χρεολύσια θα απορροφήσει 62 δισ. ευρώ. Τρεις φορές περισσότερα απ’ όσο οι αποδοχές και οι συντάξεις και δέκα φορές περισσότερα απ’ όσα θα πάνε στην Παιδεία. Να γιατί το δημόσιο χρέος δεν πρέπει να πληρωθεί. Το έχουμε ήδη πληρώσει πολλές φορές! Να γιατί πρέπει να διαγραφεί κάτω από μαζικούς λαϊκούς αγώνες που θα επιβάλλουν την ανατροπή του μνημονίου, της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου και των πολιτικών λιτότητας.
Statement of action and solidarity May 2011 – Declaration of Athens(proposal)
Athens Conference on Debt and Austerity: From the Global South to Europe
May 6-7-8, 2011
We, representatives of movements and activists from across the world, met in Athens to discuss the lessons of previous international economic crises, to offer our solidarity to the European people struggling against unjust austerity programmes imposed by governments and the European Union, and to formulate a plan of economic action which meets the needs of people instead of serving a tiny social elite.
Many countries in the developing world have lived in debt crisis since the 1970s. After bouts of reckless lending by international finance, some of the poorest people in the world faced cuts in income and social provision when the International Monetary Fund imposed sharp austerity policies in return for bailing out banks and financiers.
These policies were unjust and did not facilitate recovery. Instead, they increased the dependency of indebted countries on the power of financial markets, making governments less accountable to their people. Only when a handful of countries demanded their rights and stood up to the imposition of austerity, to the bailing out of financiers, and to the crushing burden of debt did it become possible to recover. This is what happened in Argentina in 2001.
Today, peripheral countries of the EU face a deep debt crisis. They have been pushed into it by the institutional design of the EU which favours big business, by neoliberal economic policies, and by the operations of the international financial system which has become extremely powerful, predatory and unaccountable. In the wake of the international economic crisis massive debts were run up by peripheral countries, partly reflecting the gap with the core of the eurozone, and partly deepening inequality between the very rich and the rest of society. Working people are now forced to carry the burden of these debts even though they have not benefited from them.
Austerity and privatisation measures will squeeze the poorest in society most heavily, while those that created the crisis will be bailed out. The rich and big business will also continue to dodge taxes which could be used to build a fairer society. If these measures go unchallenged, they will have an immense impact on Europe, changing the balance of power in favour of capital and against labour for many years.
The attempt to make working people and the poor bear the costs of the crisis, while the very rich escape, will be opposed by those in the firing line. This means, in the first instance, the people of Greece, Ireland and Portugal challenging the austerity policies of the EU and the IMF, opposing international financial power, and rejecting the slavery of debt. We call on people across the world to show solidarity with movements in these countries struggling against debt and the pernicious policies it brings in its wake.
Specifically, we call for support for:
The democratic auditing of debts as a concrete step towards debt justice. Debt audits which involve civil society and the labour movement allow people to establish which parts of public debt are illegal, illegitimate, odious, or simply unsustainable. They are a tool for working people to ascertain the validity, and to exercise control over repayment of debt for which they are being held responsible. They also encourage democratic accountability and transparency across the administration of the public sector. We express solidarity with debt audits in Greece and Ireland and stand ready to assist in practical terms.
Sovereign and democratic responses to the debt crisis. Governments must be bound primarily by their people, not by unaccountable institutions like the EU and the IMF. The people of countries such as Greece must decide which policies will improve their chances of recovery and sustainability. There is a wealth of experience of effective and radical sovereign responses to the problem of debt. Sovereign states retain the power to impose a moratorium of payments if debt is crushing the livelihood of working people. Even UN resolutions legalise the cessation of payments in a state of emergency.
Economic restructuring and redistribution, not debt. The domination of neoliberal policies and the power of international finance have led to low growth, rising inequality, and major crises as well as eroding democratic processes. It is imperative that economies are put on a different footing through transitional programmes that include capital controls, public ownership and control over banks, and industrial policy that pivots on public investment while respecting the environment. The first aim should be to protect and expand employment. It is also vital that countries should adopt far-reaching redistributive policies. The tax base should become broader and more progressive by taxing capital and the rich, thus allowing for the mobilisation of domestic resources as an alternative to debt. Redistribution should also include the restoration of public provision in health, education, transport and pensions as well as reversing the downward pressure on wages and salaries.
These are the first steps towards meeting the needs and aspirations of working people, while shifting the balance of power away from large capital and financial institutions. They would allow people across Europe, and more broadly across the world, to exercise better control over their livelihoods, their lives, and the political process. They would also offer hope to the young generation across Europe which currently faces a bleak future of scarce jobs, low wages and lack of prospects. For these reasons, justice in confronting the problem of debt in Greece, Ireland and Portugal is in the interests of working people everywhere.